برگزاری تور یک روزۀ سواد رسانه‌ای برای کودکان و نوجوانان با تمرکز بر آگهی‌های تبلیغاتی
کابینا (کانون بچه‌های نواندیش) یک مؤسسۀ تازه‌تأسیس است که به برگزاری دوره‌ها، کارگاه‌ها، رویدادهای یک‌روزه و تورهای آموزشی ویژۀ کودکان و نوجوانان در حوزه‌های سواد رسانه‌ای، سواد ارتباطی، فرزندپروری و فلسفه برای کودکان می‌پردازد و رویکرد سرگرم‌آموزی یا آموزش در حین سرگرمی را دنبال میکند.
چرا آگهی‌های تبلیغاتی؟
کودکان و نوجوانان مهم‌ترین مخاطبان آگهی‌های تبلیغاتی هستند. سازندگان پیام‌های بازرگانی به‌خوبی می‌دانند که کودکان چه نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار دارند و چگونه با جذب و جلب نظر بچه‌ها نسبت به کالا یا خدماتی که تبلیغ می‌کنند، می‌توانند تأثیرگذاری بالایی در فروش محصولات تبلیغی خود داشته باشند. کودکان و نوجوانان در وهلۀ اول خودشان یک بازار پرفروش را تشکیل می‌دهند؛ در وهلۀ دوم تا حدّ بسیار زیادی بر خریدهای خانواده‌ها تأثیرگذار هستند؛ و در وهلۀ سوم، بازارِ آیندۀ یک محصول را تأمین می‌کنند؛ چون ممکن است انتخاب‌های آن‌ها در درازمدت نیز پایدار و ثابت باقی بماند.
در بسیاری از کشورها برای حمایت از کودکان در برابر تبلیغات تجاری تلویزیونی، قواعد و مقررات و محدودیت‌هایی وضع شده است. در سوئد، نروژ و ایالت کبک کانادا، تبلیغات تجاری خطاب به کودکان در تلویزیون به‌طور کامل ممنوع اعلام شده است. برخی دیگر از کشورها اما تنها به وضع محدودیت اکتفا کرده و محدودیت‌هایی را ناظر بر شکل و کمیت یا محتوا و کیفیت تبلیغات اعمال کرده‌اند. مثلاً مطابق بند چهارم از مادۀ ۶ «قانون تبلیغات تجاری کودکان» در ایرلند، تبلیغ‌کنندگان ملزم هستند به‌منظور نشان‌دادن اندازۀ واقعی محصول، نشانه‌ای را در کنار آن قرار دهند؛ یا در کانادا استفاده از کلماتی چون «جدید»، «با معرفیِ»، «معرفی میکند» و … در تبلیغات کودکان، تنها برای یک سال از زمان تولید محصول مجاز است؛ یا طبق اصول اخلاق حرفهای در آمریکا، تبلیغات نباید متضمن این پیام باشند که خرید یا استفاده از محصول، به استفاده‌کننده، پرستیژ، مهارت یا هر ویژگی شخصی دیگری که در تبلیغ نشان داده می‌شود، می‌بخشد.
چرا تور؟
برنامه‌های طراحی‌شده توسط کابینا (کانون بچه‌های نواندیش) همیشه کوشش داشته‌اند تا تجربۀ آموزش غیرمستقیم توأم با لذت و سرگرمی را برای بچه‌ها رقم بزنند. گروه کابینا که با دغدغۀ آموزش مفاهیم اساسی سواد رسانه‌ای و تفکر انتقادی به گروه سنی کودک و نوجوان شکل گرفته، فعالیت‌های خود را در جهت حساس‌کردن بچه‌ها نسبت به پیام‌های رسانه‌ای و تقویت مهارت‌های تفکر -تفکر انتقادی، تفکر خلاق، تفکر مراقبتی و….-، همواره در قالب برگزاری رویدادهای یک‌روزه، کارگاه‌ها، تورها، بازی‌ها و… پی گرفته است. ما معتقدیم هیچ آموزشی عمیق‌تر و تأثیرگذارتر از آموزش‌هایی که بچه‌ها در حین بازی‌ها و سرگرمی‌های روزمره‌شان دریافت می‌کنند، نیست. این آموزش‌ها بزرگ‌ترین درس‌ها را به بچه‌ها می‌دهند؛ چون کمک بزرگی به فرآیند حل مسئله در سیستم شناختی آن‌ها می‌کنند و بنابراین، ماندگاری بیشتری نیز دارند.
جدا از این مسئله، آموزش در محیط‌های بسته و بدون در نظر گرفتن هوش حرکتی کودکان، یادگیری آن‌ها را به حداقل می‌رساند و کیفیت توجه و درگیری مخاطب را پایین می‌آورد. تجربۀ فضاهای متفاوت و حرکت از نقطه‌ای به نقطۀ دیگر، این آسیب را کنترل میکند. دیدن و تجربه‌کردن، آن هم در محیط‌های متنوع، سطح درگیری بچه‌ها را با موضوع بیشتر میکند. در اینجا، معلم از نقش واسطه‌گری در آموزش خارج شده و به تسهیل‌گیری بدل می‌شود که راهنمای درک اکتشافات و خودیافته‌های جدید کودک است.
برنامۀ اجرایی تور
در «تور یک‌روزۀ سواد رسانه‌ای- آگهی‌های تبلیغاتی»، بچه‌ها اول در قالب چند گروه تقسیم می‌شوند. هر گروه باید تا بعد از ظهر یک تیزر تبلیغاتی برای خودش بسازد و عصر، یک گروه داوری مرکب از چند متخصص با داوری همۀ تیزر‌ها، تیزر برتر و گروه برتر را انتخاب خواهند کرد. هر گروه یک تسهیل‌گر دارد که در تمام مراحل، سعی میکند تلاش‌ها و یادگیری‌های بچه‌ها را هدایت کند.
بچه‌ها سوار اتوبوس می‌شوند و به‌سمت یک شرکت تبلیغاتی می‌روند. در شرکت تبلیغاتی، آن‌ها با فضای کلی ساخت تیزر و پوستر تبلیغاتی، ابزارها و فرایندها آشنا می‌شوند و البته متوجه می‌شوند که اولین قدم برای ساخت یک تبلیغ خوب، دیدنِ یک وجه پنهان یا یک بُعد کمتر دیده‌شده از کالا یا محصول است.
بعد از این، بچه‌ها به‌سمت یک فروشگاه بزرگ زنجیره‌ای حرکت می‌کنند. در طول مسیر، بچه‌ها با تسهیل‌گرها راجع به تبلیغات محیطی داخل شهر به گفتگو می‌پردازند. در فروشگاه، با توجه به مبلغ پولی که به‌طور مساوی در اختیار همۀ گروه‌ها قرار گرفته، هر گروه باید یک محصول خوراکی را برای ساخت تبلیغ خود، انتخاب کند. در اینجا هیچ اجباری برای خرید کالای خاصی وجود ندارد. تسهیل‌گران از همان داخل فروشگاه، با طرح پرسش‌های انتقادی راجع به پیشنهادات بچه‌ها، حلقه‌های کندوکاو و بحث و گفتگو را شکل می‌دهند. مباحثی که در گروه‌ها راجع به آن‌ها بحث می‌شود، از نام کالا تا قیمت، بسته‌بندی، کیفیت و مخاطب محصول را دربرمی‌گیرد. در پایان، هر گروه با انتخاب یک کالا از محیط فروشگاه خارج می‌شود.
بعد از صرف ناهار، بچه‌ها با شرکت در کارگاهک‌های جمع‌وجور و مختصر و مفید ایده‌پردازی، عکاسی یا فیلم‌برداری، نریشن‌نویسی و تدوین، آمادۀ ساخت تیزر تبلیغاتی خود می‌شوند؛ و بالأخره در ساعت پایانی تور، با بررسی هیئت داوران، یک تبلیغ به‌عنوان تبلیغ برتر انتخاب می‌شود و گروه سازندۀ آن، مورد تشویق قرار می‌گیرند و جوایز خود را از هیئت داوران دریافت می‌کنند.
تولید می‌کنم پس هستم!
اصلی‌ترین رویکرد کانون بچه‌های نواندیش (کابینا) در برگزاری تور یک‌روزۀ سواد رسانه‌ای، توجه به تولید به‌عنوان گام چهارم سواد رسانه‌ای بود. این رویکرد به این دلیل انتخاب شد که در این گام، همۀ آموزش‌هایی که در گام‌های پیشین سواد رسانه‌ای به بچه‌ها داده می‌شود، با یک رویکرد عملیاتی و کاربردی مرور می‌شوند. بچه‌هایی که در این تور شرکت می‌کنند، از ابتدای روز حرفهای زیادی را راجع به مقولۀ تبلیغ و آگهی‌های تبلیغاتی می‌شوند؛ اما از آنجا که در تمام روز دلمشغولی اصلی آن‌ها ساخت تبلیغ خودشان است، هیچ‌وقت با یک رویکرد انفعالی یا پرهیزمدارانه با این مسئله مواجه نمی‌شوند و در برابر آموزش‌ها، گارد دفاعی به خود نمی‌گیرند. در عین حال، در طول روز و در جایگاه‌ها و مراحل مختلف، با دوگانه‌ها و چالش‌های اخلاقی سازندگان آگهی‌های تبلیغاتی مواجه می‌شوند. آن‌ها در پایان روز، انتخاب‌های خود را به‌خاطر می‌آورند و تأثیر آن انتخاب‌ها را در میزان جذابیت و همچنین در میزان راست‌نمایی و واقع‌گویی اثر خود که توسط داوران مورد بررسی قرار می‌گیرد، می‌بینند. آن‌ها از این پس، آنچه را که در فرایند تولیدی خود به‌عینه مشاهده کرده‌اند، به همۀ تبلیغ‌هایی که می‌بینند، تعمیم خواهند داد و داوری‌های خود را کامل‌تر خواهند کرد. بدین ترتیب، تولید یک‌روزۀ تیزر تبلیغاتی، این فرصت را به بچه‌ها می‌دهد تا این بار، از آن‌سمتِ دوربین و از سمت سازندگان آگهی‌های تبلیغاتی، خودشان را تماشا کنند و بعد، نتیجۀ انتخاب‌های خود و البته انتخاب‌های همدیگر را، این‌بار از هر دو طرف ببینند و داوری کنند.
نظرات